به مناسبت عید مبعث

معراج نامه در نگارگری ایرانی دربارۀ داستان معراج پیامبر اسلام (ص) است که در هر دوره‌ای از تاریخ هنر ایران با سبک خاص خود بازنمایی شده است. اولین بار این موضوع را احمد موسی نقاش دورۀ ایلخانان مغول به در کتاب جوامع‌التاریخ رشیدالدین فضل‌الله همدانی و معراج‌نامه ابوسعیدی در قرن هشتم هجری نقش بسته است. ابوسعیدنامه و تاریخ چنگیزی نیز از کتب احمدموسی هستند. برخی محققان معراج‌نامه را تلاش مغولان در جهت اسلام آوردن می‌دانند اما بنظر می‌رسد این تلاش، ادای دین این حکومت به دین جدیدی باشد که بدان گرویدند. مشهورترین معراجنامه‌ها در زمان شاهرخ تیموری در شهر هرات نقش بسته‌اند. شاهرخ همسر گوهرشاد بود که مسجد گوهرشاد را که از شاهکارهای معماری آن دوره است تحت حمایت قرار داد و توسط قوام‌الدین شیرازی ساخته شد. در نقاشی معراج مربوط به دوران تیموری جمال پیامبر در هاله‌ای از نور که در آن زمان نشان تقدس بوده و با محاسن بلند به صورت آراسته با توجه به سنت تصویری ایرانیان نشان داده شده است.
در اکثر تصاویر نگارگری موجود که مربوط به دوران حکومت‌های قبل از صفوی هستند، ملزومات و عناصر تصویری تقریبا یکسانی دیده‌می‌شود. پیکره پیامبر اسلام(ص)، براق و فرشتگان سه عنصر اصلی هستند که در کنار جزئیات بسیار تشکیل دهنده تصاویر نگارگری معراج هستند.

تصویر حضرت محمد(ص) سوار بر «براق» و تصویر جبرئیل و دیگر فرشتگان عناصر ثابتی هستند که در بیشتر آثار نگارگری به‌صورت نمادین رنگ‌شده و تصویر‌گرفته‌اند.اما در شاخص‌ترین نگارگری معراج که توسط احمدموسی انجام شده‌است، پیامبر اسلام سوار بر دوش جبرائیل امین از آسمان‌ها و فرشتگان در حال گذر است. این در حالی‌ست که با نگاه به این اثر، میتوان به دقت نظر احمد موسی و شناخت دقیق وی از حالات بدنی پی‌برد. به‌طوری که در تصویر یاد‌شده تلاش پیکر پاک پیامبر برای نگه‌داشتن خود بر دوش جبرئیل کاملا قابل مشاهده‌است.

در ادامه چند نگاره از معراج پیامبر (ص) را می‌بینید:

از زمان صفویه به بعد نگارگری ایران چهره پیامبر را در هاله‌ای از نور و بدون نمایش جزییات صورت اجرا می‌کرد. در صورتی که این اتفاق قبلاً صورت نمی‌گرفت.